مديريت گله هاي شيري جهت جلوگيري از جابجايي شيردان

آشنایی با جايجايي شيردان يا پيچ خوردگي معده

يكي از بيماريهاي مربوط به تغذيه، جايجايي شيردان يا پيچ خوردگي معده است. وقوع اين بيماري از يك هفته مانده به زايمان تا 3 هفته بعد از زايمان مي‌باشد. حيواناتي كه شيردان جابه جا شده دارند از خوردن مقدار طبيعي خوراك خودداري مي‌نمايند. به دليل كاهش شديد مصرف خوراك اغلب حيوانات(گاو و …) مبتلا به اين بيماري دچار كتوز مي‌شوند، انقباضات شكمبه در آنها كاهش پيدا كرده و مدفوع چسبناك و خشك مي‌شود.علت بروز جابجايي شيردان عوامل متعدد و پيچيده اي است. وقوع اين عارضه بيشتر نزديك زايمان و خروج گوساله است كه فضاي به وجود آمده امكان حركت شيردان را فراهم مي كند. تغذيه كنسانتره زياد، كمبود فيبر و تغييرات ناگهاني جيره ممكن است به تشكيل گاز و هضم غير طبيعي مواد غذايي منجر شود.

 شيوع جابجايي شيردان در گله هاي شيري

بيشتر نمونه هاي جايجايي شيردان، در ماه اول پس از گوساله زايي رخ مي‌دهد. طي يك پژوهش در مزرعه اي نشان داده شد كه مديريت در هنگام تغيير مواد غذايي و انتقال گاو در زمان طولاني مي تواند در بروز جابجايي شيردان موثر باشد. بيشترين جابجايي هاي شيردان در اثر چندين عامل مي‌باشد كه تركيب اين عوامل باعث بروز بيماري مي‌شود. بسياري از اين عوامل باعث كاهش حركات دودي وملايم روده مي گردد. اين رويداد امروزه در گله هاي در حال توليد به ميزان 3 درصد ديده مي‌شود. چنانچه اين ميزان در گله شما بيش از شاخص ارائه شده باشد مي‌بايست نوع تغذيه جهت كاهش شيوع بيماري بررسي گردد.

فاكتورهايي كه باعث افزايش ميزان خطر جابجايي شيردان مي‌شوند

• هر عاملي كه باعث كاهش خوراك و يا قطع غذاي دام گردد.
• پايين بودن كيفيت علوفه ( و يا هر عاملي كه موجب كاهش يا افزايش ارزش خوراك شود ) اگرچه علوفه با كيفيت بالا بوده ولي داراي NDF پايين و همچنين پايين بودن ميزان NDF در جيره. اگر علوفه داراي كيفيت پايين باشد ولي داراي NDF بالا باشد اين مشكل كمتر مي‌شود.
• ناكافي بودن تأثيرات فيبر در طي دوره انتقال ( كافي نبودن موادي مانند سبوس) جيره گاوهاي خشك حاوي 75 درصد فيبر از منابع درشت خرد شده يا علوفه هاي ساقه دار مي‌باشد. گاوهاي تازه زا بايد به مقدار كافي با علوفه تغذيه شوند. اغلب اوقات 3 تا 5 پوند از علوفه خشك براي هر رأس گاو در روز جهت كمك به جلوگيري از جابجايي شيردان داده مي‌شود.
• تغذيه بيش ازحد كنسانتره در طي دوره خشكي ( به خصوص در زماني كه دوره خشكي طولاني شده است ) و در جيره گاوهاي تازه زا چنانچه با دانه ها تغذيه شوند نبايد بيش از 5/0 تا 75/0 درصد از وزن زنده از دانه استفاده شود. به عبارت ديگر در برنامه غذايي يك گاو 1350 پوندي نبايد بيش از 7 تا 10 پوند از غلات قبل از زايمان استفاده كرد. پس از زايمان ميزان كنسانتره به تدريج بايد اضافه شود. ( نبايد بيش از 1 پوند در روز باشد )كل ماده خشك علوفه بايد حداقل 45 درصد در طي اوائل شيردهي باشد.
• گله‌هاي  پرتوليد نسبت به گاوهاي كم توليد بيشتر مستعد اين بيماري مي‌باشند.
• درصد بيشتري از جابجايي شيردان در دامهاي پير، گاوهاي چاق و نسبتاً در گاوهاي شكم اول مشاهده مي‌شوند. تغذيه بيش از حد در طي اوايل دوره رشد مي‌تواند باعث شيوع بيماري در دامهايي كه براي اولين بار زايمان ميكنند شود. بنابراين براي دوري از عومل مستعد كننده بيماري در دامهاي جوان نمره وضعيت بدني آنها نبايد بيش از 5/3 باشد.
• نمره وضعيت بدني بالا در گاوهاي تازه زا ( بيشتر از 4 ) مستعد كننده بيماريهاي متابوليك و جابجايي شيردان مي‌شود.
• سقط جنين ممكن است باعث بروز بيماري شود . تغذيه علوفه در جيره با حجم كافي (مانند سبوس ) در طي دوره خشكي مي‌تواند براي جلوگيري از برگشتگي شيردان در اوايل دوره پس از زايمان موثر باشد.
• تغيير ناگهاني جيره غذايي گاوهاي خشك ( به ويژه در هنگام تغذيه محدود) از علوفه بالا به سمت كنسانتره بالا در اوايل دوره زايمان مي تواند باعث بروز بعضي از مشكلات متابوليك و جابجايي شيردان شود.
• سخت زايي،. تب شير، متريت و ماستيت همراه با بيماريهاي ديگر احتمال بروز بيماري  را بالا مي‌برد.
• فرمولاسيون غير صحيح جيره و جيره هاي محدود در طي دوره خشكي.كلسيم بيش از حد روزانه و تراكم پتاسيم مي‌تواند سبب تب شير، جابجايي شيردان ، مشكلات رحمي و جفت گردد. استفاده از نمك هاي آنيونيك و لگوم ها در غذا يا استفاده از جيره هاي حاوي كلسيم بالاتر از 5/0 – 4/0 درصد در ماده خشك مي‌تواند مفيد باشد. سطح پتاسيم هنگاميكه تغذيه با يونجه مشكل مي باشد بايد زير 65/0 درصد در ماده خشك باشد.
• ازدحام بيش از حد در كنار آخور ها ، آلودگي خوراك و نبود آبخوري كافي و … مي تواند موجب افزايش اين بيماري گردد.
• بيماريهاي عفوني همراه با تب مي‌تواند سبب كاهش حركات روده، گوارش نرمال و يا توقف كامل گوارش گردد كه مي توانند گاو را به سمت نابودي برده و باعث جابجايي شيردان شود.
• استفاده از سيلو و ديگر خوراكهاي تركيبي.
• تغييير آهسته جيره باعث جلوگيري از استرس در گاو مي گردد. بايد به خاطر داشت خروج گاو ها از استرس در هنگام پس از زايمان و سازگاري با محيط جديد ( خروج از مرحله خشكي به مرحله شيردهي و قرار گرفتن در گروه گاوهاي دوشا) مهم مي باشد.
• تنشهاي گرمايي مي‌تواند مستعد كننده جابجايي شيردان و ديگر مشكلات متابوليك شوند به ويژه زماني كه باعث كاهش مصرف خوراك گردد.
• برخي از گله ها در هنگام فصل بهار ودرمواقعي باراني بيشتر به جابجايي شيردان مبتلا مي‌شوند. در واقع پژوهشي كه نشان دهد چرا اين دو عامل ممكن است سبب بيماري شوند انجام نشده است، ممكن است كه گفته شود كه تنش هاي محيطي و كاهش تحرك كافي و فقر غذايي باعث اين بيماري گردد.

تمام فاكتور هاي بالا مي‌توانند باعث احتمال افزايش ابتلا به جابجايي شيردان در گله شما شوند. براي جلوگيري از مشكل جابجايي شيردان و يا براي حل اين مشكل مي‌توان تمام مواد غذايي را براي پيدا كردن مشكل و براي اجراي يك تغذيه صحيح بررسي نمود.

منبع:

Managing Dairy Cows to Avoid Abomasal Displacement

By Rick Grant extension Dairy Specialist

www.ianr.unl.edu/pubs/ dairy feeding the drycow

گردآوری و ترجمه :  گروه مترجم ایران سهند