ارزيابي وضعيت بدني گاو هاي شيري

نیاز به ذخاير بدني كافي در گاوهای شیری

گاو هاي شيري براي حفظ سلامت و داشتن ظرفيت توليدي و توليد مثل مناسب بايد از ذخاير بدني كافي برخوردار باشند. گاوهاي شيري، بدون ذخاير بدني كافي، مستعد انواع بيماريها، اختلالات متابوليكي، كاهش راندمان توليد مثلي و كاهش توليد شير مي‌باشند. براي دست يابي به بازده مطلوب، گاوها نبايد بسيار چاق و يا بسيار لاغر باشند.

ارزشيابي وضعيت بدني گاو های شیری

با اين وجود ارزشيابي وضعيت بدني بسيار مشكل است. براي ارزشيابي وضعيت بدني نوعي روش نمره گذاری (Virginia tech) استفاده مي‌شود كه در آن وضعيت بدني از يك (لاغر) تا پنج ( چاق) ارائه شده است كه در آن ضخامت چربي روي دنده ها ، استخوان خاصره، استخوان نشيمنگاهي و دنبالچه ارزيابي مي‌گردد. درجات مناسب براي هر مرحله عبارتنداز:

خاتمة دورة خشكي و زايمان 4- 5/3، زمان تست قبل از جفت گيري 5/2 – 2، زمان تست آبستني 3 و اواخر دوره شيردهي 5/3 – 3، بر اساس اين سيستم ، وضعيت بدني گاو در فاصله زايمان تا جفت گيري مجدد نبايد بيشتر از 5/1 واحد افت داشته باشد. در صورتيكه طي 5 هفته اول بعد از زايمان وضعيت گاو بشتر از يك واحد افت نمايد، بازده توليد مثلي كاهش مي‌يابد.

ارزيابي وضعيت بدني گاو به سادگی

ارزيابي وضعيت بدني با لمس كردن پوشش چربي، به سادگي انجام مي گيرد. با كمك انگشتان بر استخوانهاي پشت نشمينگاهي و هيپ فشار مي آوريم. با كمك انگشتان، كمر گاو را در محلي كه دنده هاي كوتاه از استخوان پشت بيرون زده (درست در جلوي خاصره) فشار مي دهيم و ازاين طريق پوشش چربي بخوبي قابل ارزيابي است. عمل امتياز بدني وضعيت بدني توسط فردي بايد انجام گيرد كه مسئوليت تغذيه گاوها را بر عهده دارد.

سيستم وضعيت بدني با استفاده از اشكال زير تشريح شده است :

نمره 1 : (بسيار لاغر)

انتهاي دنده هاي كوتاه هنگام لمس، كاملا تيز به نظر مي رسد. و با نگاه كردن از پهلو، تمام دنده هاي پشتي بر جسته بوده و حيوان ظاهري استخواني دارد، بطوري كه دنده هاي  آن نمايان مي باشد. استخوانهاي نشيمنگاهي و هوك كاملاً تيز و بيرون زده هستند. ناحيه مقعد كاملاً فرو رفته و فضاي زيادي در زير دنبالچه به وجود مي آورد. فرج (Vulva) كاملاً بيرون زده است.

شکل 1 – وضعيت بدني درجه يک، انتهاي دنده هاي کوتاه برآمده بوده و حالت تاقچه مانند به پشت گاو مي دهد استخوانهاي جلويي و عقبي لگن نوک تيز بوده و فرو رفتگي زيادي بين آنها مشاهده مي شود. يک فرو رفتگي (V) شکل در ناحيه پي دم و بين استخوانهاي عقبي لگن ديده مي شود.

نمره 2 : (لاغر)

انتهاي دنده هاي كوتاه را مي توان لمس كرد ولي براحتي قابل رويت نيستند. تمامي مهره هاي پشتي نيز مشاهده نمي شوند، استخوانهاي نشيمنگاهي و هوك بر جسته مي باشند. تو رفتگي اطراف مقعد و بر جسته بودن فرج كمتر مي باشند.

شکل 2 – وضعيت بدني درجه دو، دنده هاي کوتاه مشخص بوده و حالت تاقچه مانند در پشت گاو هنوز وجود دارد استخوانهاي جلويي و عقبي لگن بر آمده هستند ولي مهره هاي ستون فقرات به تفکيک ديده نمي شوند. فرو رفتگي ناحيه پي دم و بين استخوانهاي عقبي لگن (U) شکل مي باشد.

نمره 3 : (متوسط)

با فشار مختصر، دنده هاي کوتاه را مي توان لمس نمود. بيرون زدگي سر استخوانهاي نشيمنگاهي و هيپ آشکار نيست.هيچگونه ذخيره چربي در اطراف مقعد به چشم نمي خورد ولي فضاي خالي چنداني نيز در اين ناحيه وجود ندارد.

شکل 3 – وضعيت بدني درجه سه، دنده هاي کوتاه صاف به نظر مي رسند  مهره هاي ستون فقرات به تفکيک مشاهده نمي شوند و بر آمدگي آنها مدور مي باشد. بر آمدگي استخوانهاي جلويي و عقبي لگن مدور و صاف است بين استخوانهاي عقبي لگن و در ناحيه پي دم يک فرو رفتگي جزيي مشاهده مي شود.

نمره 4 : (چاق)

دنده هاي کو تاه تنها در صورت اعمال فشار زياد قابل لمس هستند. استخوانهاي هوک بيرون زدگي نداشته و فاصله بين آنها در بالاي استخوان پشت کاملاً صاف  مي باشد.

شکل 4 –  وضعيت  بدني  درجه  چهار، دنده هاي کوتاه صاف و مدور هستند و ناحيه ستون فقرات صاف و  مدور مي باشد.قسمت کفل و کمر مسطح به نظر مي رسد. بر جستگي استخوانهاي جلويي لگن مدور بوده و بين آنها صاف مي باشد. ناحيه بين استخوانهاي عقبي لگن و قسمت فو قاني دم مدور به نظر رسيده و داراي ذخيره چربي است.

نمره 5 : (خيلي چاق)

استخوانهاي نشيمنگاهي، هيپ و دنده هاي کوتاه قابل رويت نيستند. در اطراف دنبالچه روي دنده ها، ذخاير چربي مشهود است و زوائد عرضي دنده ها، حتي با فشار انگشتان قابل لمس نيست.

شکل 5 – وضعيت بدني درجه پنج، استخوانهاي پشت و دنده هاي کوتاه با يک لايه ضخيم چربي پوشيده شده اند، برجستگي استخوانهاي جلويي و عقبي لگن مشاهده نمي شود و ناحيه بين آنها مدور مي باشد. قسمت انتهايي دم را چربي گرفته است.

منابع :

• باروري و نازائي در گاوهاي شيري – هواردزديري من – ترجمه دكتر علي مقيمي – مهندس احمد رياسي- چاپ انتشارات دانشگاهي مشهد- چاپ اول – تابستان 1373
• توليد مثل در گاو – آ.ر. پيترز – پ. ج . بال – ترجمه دكتر محمد جواد ضميري – انتشارات دانشگاه شيراز –چاپ دوم – آبان 1374

گردآوري: گروه ایران سهند